Inleiding op Exodus

Exodus en het grotere verband

Genesis

In Genesis staat vanaf hoofdstuk 12 de geschiedenis van Abraham en zijn nageslacht centraal. God belooft aan Abraham een groot nageslacht dat zal wonen het land Kanaän. God zal het nageslacht van Abraham zegenen. Door zijn nageslacht zullen zelfs alle volken van de aarde gezegend worden. Dat die beloften van God een belangrijke rol spelen blijkt wel het grote aantal malen dat ze worden herhaald aan Abraham, Isaak en Jakob. Onderstaande tabel geeft een overzicht van de teksten in Genesis waar God zijn beloften aan Abraham geeft en herhaalt.

Aan het einde van Genesis wonen de nakomelingen van Abraham in Egypte zonder dat de beloften van God in vervulling zijn gegaan.

Exodus, Leviticus en Numeri

Deze drie bijbelboeken vormen een eenheid. Er wordt in verteld hoe de nakomelingen van Abraham (aangeduid als Israëlieten) door God worden verlost uit Egypte (Exodus 1:1-12:33). Vervolgens wordt de reis beschreven van Egypte tot de grens van Kanaän, het beloofde land. Onderstaande tabel geeft een overzicht van die reis.

 
De weergave van de reis van Egypte naar Kanaän kan worden beschouwd als het geraamte van de drie boeken. Minstens zo belangrijk is echter dat binnen dat raamwerk het leven van de Israëlieten als volk van God wordt beschreven.

Deuteronomium

Deuteronomium bevat een serie toespraken van Mozes aan de grens van het beloofde land. Die toespraken vormen een herhaling van de voorschriften uit Exodus, Leviticus en Numeri voor de tweede generatie. De eerste generatie die uit Egypte was vertrokken is onderweg gestorven.

Jozua

Het boek Jozua vertelt hoe de belofte dat de Israëlieten in Kanaän zullen wonen, in vervulling gaat.

Exodus en de rest van de bijbel

De gebeurtenissen in Exodus hebben een weergalozen indruk achter gelaten. Door de hele bijbel heen vinden we de echo hiervan terug. Een voorbeeld daarvan is Ezechiël 20:5-26. Ezechiël leefde onder de joden die naar Babylonië waren gedeporteerd vanwege hun ongehoorzaamheid aan God. In hoofdstuk 20 gebruik Ezechiël de geschiedenis uit Exodus om de situatie van de joden in Babylonië te duiden. Ook Jesaja (11:11-16) gebruikt de geschiedenis in Exodus om de terugkeer van de joden uit de ballingschap te beschrijven. Zelfs de bevrijding van alle volken beschrijft Jesaja met beelden ontleend aan de gebeurtenissen in Exodus (Jesaja 19:19-25).
Ook in het Nieuwe Testament is de echo van Exodus terug te vinden. Paulus gebruikt het beeld van de slavernij en past dat toe op de zonde (Rom 6:15-23; Gal 4:7). Openbaring 16 beschrijft het oordeel over het rijk van de antichrist in beelden ontleend aan de tien plagen die God over Egypte bracht.
Petrus (1 Petrus 2:9) past de centrale tekst uit Exodus (19:6) toe op de gemeente van Christus.

Inhoud van Exodus
Exodus vertelt hoe de belofte van God aan Abraham, Isaak en Jakob in vervulling gaat. God maakt de nakomelingen van Abraham tot zijn eigen volk. Dat bepaalt de identiteit van Israël: een koninkrijk van priesters, een heilig volk (Exodus 19:6). Dat is de centrale boodschap van Exodus. Het gaat om de vraag: wat betekent het om het eigendom van God te zijn, om Gods volk te zijn?

Indeling van Exodus
Het doel is om inzicht te krijgen in de grote lijnen van het boek Exodus. Daarom is gezocht naar een indeling die recht doet aan het boek en die tevens een kader biedt voor een serie preken en bijbelstudies.

Uit het voorafgaande bleek dat Exodus zowel vertelt over (een deel van) de reis als over het leven als volk van God. In de indeling hebben beide aspecten een plaats gekregen. De reis voltrekt zich op drie locaties: Egypte, de woestijn en de Sinai. Die vormen het geraamte. Daarbinnen vertelt Exodus over het leven als volk van God onder de volgende zeven thema’s: slavernij, verlossing, woestijn, verbond, eredienst, vernieuwing en gehoorzaamheid. Dit leidt tot de volgende indeling:

Israël in Egypte

     1. Slavernij (1:1-7:7)

     2. Verlossing (7:8-13:16)

Israël in de woestijn

     3. Woestijn (13:17-18:27)

Israël bij de Sinai

     4. Verbond (19:1-24:18)

     5. Eredienst (25:1-31:18)

     6. Vernieuwing (32:1-34:35)

     7. Gehoorzaamheid (35:1-40:38)

Methode
Bij de studies en preken over de zeven thema’s kijken we eerst wat het voor de Israëlieten betekenende om het volk van God te zijn. Vervolgens gaan we na welke echo’s we daarover men name in het Nieuwe Testament vinden. Ten slotte komen we met een praktische toepassing op ons eigen leven als volk van God.